Document Text Contents
Page 1
17. ULUSAL
YÖNETİM VE ORGANİZASYON
KONGRESİ
BİLDİRİLER KİTABI
Yayına Hazırlayanlar
Prof. Dr. Ömer TORLAK
Yrd. Doç. Dr. Erkan ERDEMİR
Yrd. Doç. Dr. Özlem UZUN
Yrd. Doç. Dr. Sıtkı ÇORBACIOĞLU
Düzenleyen
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ
İŞLETME BÖLÜMÜ
21‐23 MAYIS 2009
ESKİŞEHİR
Page 2
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları No: 162
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’ne
aittir. Bütün hakları saklıdır.
Kitabın tümü ya da bölümü/bölümleri Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nin
yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla basılamaz,
çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.
Copyright 2009 by Eskisehir Osmangazi University. All rights reserved.
No part of this book may be printed, reproduced or distributed by any
electronical, optical, mechanical or other means without the written
permission of Eskisehir Osmangazi University.
Kapak Düzeni:
Cemalettin YILDIZ
Tasarım‐Dizgi:
Erkan ERDEMİR
ISBN
978‐975‐7936‐64‐0
1. Baskı
Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084)
Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4
Bağcılar/İstanbul (0‐212) 629 00 01
2009
Page 462
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
434
2.Yöntem
Derinlemesine betimleme yöntemi ile Taylor’un bilimsel yönetimin ilkeleri kitabındaki me‐
tinler incelenerek diğer görüş ve düşünceler dönemin olay ve olguları paralelinde irdelen‐
miştir.
3. Katkı
Taylor’un kârlılık ve verimlilik üzerine kurulu sistemi işletmecilikte ‘modern’ bir sürecin
orijinidir. Çünkü endüstrileşmenin bu ‘doğum ağrıları’ modern tıp, modern sanat ve mo‐
dern sporda olduğu gibi modern işletmecilikte ve birçok mesleki alanda karşımıza çıkmak‐
tadır. Bir makina mühendisi olan ve 1911’de yayımladığı kitabında işlerin sistemliliği, işçi‐
nin maksimum yetenekte çalışması, çalışanın ürettiğine göre ödüllendirilmesi, işlerin ölçme
ve değerlemeye tabi tutulması, işin en iyi sonuçlarını almak için sürekli eğitimi ‘fabrika
düzeni’ içinde tasarlaması Taylor yönteminin temel unsurlarıdır. Bu ritmik sistemde çalış‐
ma, baş ile eli diyalektik özelliğe bağlar. Bundan dolayı çalışma baş ile eli birleştirerek şir‐
ketlerde parçalara ayırır. Taylor, rule‐of‐thumb diyerek özelliğini ve işlevini kaybetmiş bir
döngünün ya da sürecin doğal olarak inişe geçeceğini, entropiye uğrayacağını anlatmakta‐
dır. Dahası, baş ve elin bir fabrika düzeninde uygulamaya yansımalarını tanıtlar. Çünkü
Taylor bir bilim adamı değil, uygulamacı olarak işlerin el yordamı ve duyular yoluyla içeriği‐
nin ya da görüngüsünün karşıtı şeklinde modernitenin markajında ölçümlemeye yönelmiş‐
tir. Doğaldır ki Taylor’un bir mühendis olması ölçmeye dayalı bir normu keşfetmesinde bu
ayrıcalıklı durumu kendisine çekip alması için sağlam bir gerekçedir. İşletmecilikte olduğu
gibi tıp biliminde de meslekten olmayanların mesleğe yaptıkları bu tür katkılar yadsınamaz.
Çünkü bir meslekte ana itki, meslekten olmayanların yaptıkları katkılar ile ortaya çıkar.
Sözgelimi tıp biliminde anestezi, 16.yüzyılda tarihe Fransız cerrah olarak geçen Ambrosse
Pare tarafından uygulandı. Kanamayı durdurmak için büyük damarları bağlayan bir bağ
bulması onun bir ‘berber çırağı’ olarak yaptıklarını inkâra bizleri sürüklememelidir. Benzer
şekilde müzikteki ses tınısını veren Perküsyon ise vücuda parmaklarla özel şekillerde vura‐
rak alınan sese göre organ ve boşlukların durumunu muayeneyi gerektirir ki bunun da bir
şarap mahzeninde varillere vurarak çıkan sese göre doluluk oranlarının belirlenmesi ile
ortaya çıktığını söylemek gerekir. Aslında bu gibi paraprofesyonel (meslekten olmayan)
örnekler çok fazladır.
Kuşkusuz bir entropi sürecinde aşınma ve çözülme “üst üste binme” ile çizgisel tarihin
doğal sonucunu yansıtır nitelikte ele alınmalıdır. Çünkü bu birleştirici unsur, gözün hareketi
ve bakışımlılığı hareket ve zamanın doğrusal koordinatlarında mekanik ve rasyonel uyum‐
da eriterek ilkeli bir düzeni inşa edici niteliktedir. İşçilerin çabalarını en yüksek seviyeye
çıkarmaya özendirmek için parça başı ödeme planı önermek ve kronometre kullanarak işin
çeşitli unsurlarını zamana bağlamak Taylor’un ileride yöntem haline geleceğini bilmeden;
ancak, zihinsel olarak kavradığı ilkeli bir adımıdır. Bütün bunlar hareket ve zamanı belirli bir
ölçme derecesine indirger. Bu ölçümleme sisteminde ‘…kadar büyüklüğünde’, ‘…kadar
uzunluğunda’, ‘…kadar ağırlığında’ gibi bir söylem, görüngüyü dıştalayıp çokluk içindeki
nicel olguların devreye girmesi anlamını taşır. Modern tıbbı belirgin kılan bu söylem kipi
19.yüzyılın başında hekimlerin “neyiniz var?” sorusunu “nereniz ağrıyor?” sorusuna dönüş‐
türen kapsamlı bir gerekçedir. Bu durum hastanın hikâyesini dinlemeyi, belirli bir sempto‐
mun ‘görünür’ gerçekliğinde aramaya dönüştürmüştür. O halde işletmecilik perspektifin‐
den değerlendirdiğimizde Taylor’da bakış şekil değiştirmiştir. Taylor bakışımın şekil değişti‐
rişini 1912’de Philadelphia’da Midvale Steel Company’de ustabaşı olduğunda kavramıştı.
Bu kavrama yöntemi üzerine önem atfetmek gerekir. Ancak el ile yapılan bazı işler kendi
içinde alt bölümlere ayrılmakta ve fabrika zeminine dayalı hiyerarşiler yaratmaktadır. El ile
Page 463
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
435
makina arasındaki ergonominin ölçümlenebilir ve hesaplanabilirliği yönetimde bilimsel
düşüncenin temel noktasıdır. Çünkü görüngü yerini ölçüm egzersizlerine bırakmıştır.
Frederick W. Taylor (1856–1915) 1870’lerin başında küçük bir makina yapım atölyesinde
çırak olarak işe başlayıp ustabaşı olduğunda gözlemin ne derece anlamlı olduğunu
deneyimlemişti. Bu deneyimin özünde verili hale getirilmiş hareket ve zamanın nicel ölçüt‐
leri vardır. Doğal olarak bu deneyim Taylor’u işçileri çalıştırmanın ve coşkulandırmanın
zorluğunu algılayabilecek kadar iyi bir nicel gözlemci olmaya yöneltti. Taylor’un dile getir‐
dikleri başlı başına yönteminin ağırlık merkezini ortaya koymakta ve belirlenimci tasnifini
vurgulamaktadır: “Doğal eğilimleriyle enerjik bir adam birkaç gün tembel birisiyle yanyana
çalıştığında şu mantığı kabul eder: Tembel herif ancak yarım kadar çalışıp benimle aynı
parayı alıyorsa niçin çok çalışayım?”. Cümlede geçen ‘tembel herif’(mindless) kavramı
anahtar bir sözcüktür. Kuşkusuz İngilizce’de mindless kavramını ahmak ya da sersem keli‐
meleriyle de Türkçe’ye çevirmek mümkün. Oysa Taylor, “tembel herif” demekle eril yapıyı
vurgulayarak fabrika düzenindeki montaj çalışanlarına atıf yapmaktadır. Ancak Taylor’un
sorguladığı sadece bir fabrika düzenindeki eril zihniyet değil, iş ve çalışmanın tarihsel süreci
boyunca kendisine atfedilen doğasındaki kesintisizliğe olan inancının aşınma ve çözülme‐
siyle erilliğin doğasında kavradığı kesintidir. Taylor zihninden geçirdiklerini çalışanlarında
tasarlamak istediğinden kitabına hareket ve zaman etütlerini iki kilit kavramda yansıttı:
İnisiyatif (initiative) ve güdü (incentive). Bilimsel yönetimi adım adım yöntem haline geti‐
ren bu iki kavram gerçekten de birbirine eşlik eder niteliktedir. İşçilere hareket ve zaman
serilerini uygulayarak onların iş görevlerini tanımlamak, doğru işçileri seçmek, işçileri sis‐
tem içinde rasyonel uyumda tutmak için güdülemek, işçiler tarafından sabotaj ya da komp‐
lo gibi eğilimlerin ortaya çıkacağını varsayarak (hesap ederek) bölümleri alt bölümlere
ayırıp gözetim ve denetim altında tutarak onları “sistematik asker” haline getirmek. Ancak
Taylor’un emek ve sermayeyi barıştırmayı taahhüt ettiğinde kendisini ‘şarlatanlık’ ile fişle‐
yenlerin geniş bir kitleyi oluşturduğunu söylemek gerekir. Bu gerçek bir trajedidir. Özellikle
1912’de Watertown teçhizat deposunda işçileri tahrik eden söylemler toplu grevler ile
kızgınlığın boyutunun ne derece yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. 1880’de ABD’de
kurulan Amerikan Makina Mühendisleri Birliği’ndeki (ASME) konferanslar, seminerler ve
benzer etkinlikler yönetimin bilimselleşmesi yolunda atılan adımları ‘görünür’ hale getiren
örgütlenmelerdir. Tıbbın klinik tıp ile ‘görüneni’ okuyan uygulamaları yönetim biliminde
mühendislik normları ile ‘görünür’ hale gelmiştir. Dolayısıyla Taylor zihninden geçirdiklerini
çalışanlarında göremediği için kendisinde ortaya çıkan bu hayal kırıklığı, kendinde içselle‐
şen bu deruni tutku ve modernitenin zuhur edişi onu aralıksız çalışmaya iten dürtüsel bir
‘kuvve’dir.
4. Kapsam
Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 20. yüzyılın başında mühendislik normları ve tarihsel olguların
rasyonelliğinde bir daha geriye dönüşü olmayacak yol içinde doğdu. Bilimsel yönetim gibi
yönetim süreci ve bürokrasi yaklaşımları da sistemli kuramlardır. Çünkü sistemcilik hem
soyut hem de ilerletilemez yapıdadır. Bu soyut ve kapalı olanın kaynağında sistemli hale
geleni yakalamak yatar. Oysa tüm kavramların kendinde barındırdığı varsayılan bir ilk kav‐
ramdan gerçeğin tümünü olduğu kadar olanaklı şeyleri de içeren kavramlardan yola çıkıp
geri kalanı çıkarımlar yoluyla bu ilk kavramdan türetmek gerekir ki işte bu durumda karşı‐
mıza Bilimsel Yönetim Yaklaşımı çıkar. Bu tarzda bir “üst üste binme” olgusunu düşünme
gerekliği, yeni araştırma yolları açmak ve birçok toplumsal boyutu yoğunlaştıran bazı kav‐
ramlara ayrıcalık da tanımaktadır. O halde modernite olgusu kendi çevrimi içinde ve kendi‐
sine bağlı olmak kaydıyla diğer sistemleri türetir. Bu bağlamda olmak üzere Taylor okuma‐
Page 923
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
895
Söz konusu korelasyon, politik yetinin gelişmeye açık olduğu ve yöneticilik deneyimi ile
birlikte değişim gösterebileceği şeklinde yorumlanabilir.
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Çalışma kapsamında, Türk yazınında henüz araştırılmamış bir konu olan Politik Yeti kavra‐
mına ilişkin 2005 yılında Ferris, Treadway ve arkadaşları tarafından geliştirilen Politik Yeti
Envanteri’nin Türkçe’ye standardizasyonu gerçekleştirilmiştir. Standardizasyon çalışması
ile ölçeğin dilsel ve kültürel eşdeğerliliği sağlanmış ve sonrasında farklı sektörlerde faaliyet
gösteren 13’ü uluslararası 29 firmada, 155 çalışana uygulanmıştır. Anket uygulaması so‐
nunda ölçeğin güvenirlik analizi yapılmış ve yüksek güvenirliliğe sahip olduğu anlaşılmıştır.
Yapı geçerliliği ile ilgili olarak faktör analizi uygulanmıştır. Analiz sonuçları, Ferris, Treadway
vd. tarafından belirtilen 4 alt boyutla uyumlu şekilde, sorular uygun faktörlere dağılmıştır.
Her bir faktörün kendi içindeki güvenirlik değerleri, yeterli düzeydedir.
Katılımcıların yaş, cinsiyet ve eğitim düzeyi gibi demografik özellikleri politik yeti boyutları
ile anlamlı bir ilişkiye sahip değildir. Ancak ast sayıları ve aynı pozisyondaki deneyim süre‐
leri ile katılımcıların politik yetileri arasında bir ilişki gözlenmektedir. Elde edilen korelas‐
yonlar, politik yetinin yöneticilik deneyimi ile birlikte gelişebileceği şeklinde yorumlanabilir.
Örgütlerin politik özellikleri göz ardı edilmez bir gerçek olup, örgütsel amaçları gerçekleye‐
cek yöneticilerin belli özelliklere sahip olması beklenmektedir. Politik yeti, özellikle yöneti‐
cilerin sahip olması beklenen yetenekler arasında ifade edilmektedir. Türkçe’ye tercüme
edilen ve geçerlilik, güvenirliliği test edilen Politik Yeti Envanteri, Türk organizasyonları ve
yöneticileri açısından önemli bir değerleme aracı olabilecektir. Uluslararası literatürde
politik yetinin takım performansına (Ahearn, Ferris vd, 2005), çalışan reaksiyonlarına
(Treadway, Hochwarter vd., 2004), lider etkinliğine (Douglas vd., 2004), stres faktörlerine
(Meurs, 2008) ve iş çıktılarına (Brouer, 2007) etkisi gibi birçok konuyla ilişkisi incelenmiş ve
anlamlı sonuçlar elde edilmiştir. Türk yazınında henüz araştırılmamış bir kavram olan Poli‐
tik Yeti’nin yönetim‐organizasyon ve örgütsel davranış araştırmacılarının ilgisini çekmesi
umulmaktadır. Politik yetinin, bireysel ve kolektivist kültürlerde ne tür farklılıklar göstere‐
ceği bir araştırma konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, Ferris, Davidson vd. (2005)
tarafından geliştirilebilir bir beceri olarak tanımlanan politik yetinin, Türk yöneticilerde
geliştirilmesi konusunda oluşturulacak eğitim programlarının, yönetim‐organizasyon ve
örgütsel davranış alanında pek çok bilimsel araştırmaya konu olması kaçınılmazdır.
KAYNAKÇA
Ahearn, K. K., G. R. Ferris, W. A. Hochwarter, C. Douglas, ve A. P. Ammeter (2004), “Leader Political
Skill and Team Performance”, Journal of Management, 30, 309‐327.
Ammeter, A. P., C. Douglas, W. L. Gardner, W. A. Hochwarter, ve G. R. Ferris (2002), “Toward a Po‐
litical Theory of Leadership”. The Leadership Quarterly, 13, 751‐796.
Brislin, R. (1980), “Translation and Content Analysis of Oral and Written Materials”. Ed. H. C. Trian‐
dis, J. W. Berry, 1980 Handbook of Cross‐Cultural Psychology, Boston: Allyn & Bacon, 389‐444.
Brouer, R. L. (2007), “The Role of Political Skill in the Leadership Process Work Outcomes Relation‐
ships”, Florida State University, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Bryman, A. ve D. Cramer (1997), Quantitative Data Analysis with SPSS for Windows, London:
Routledge.
Douglas, C. ve A. Ammeter (2004), “An Examination of Leader Political Skill and Its Effect on Ratings
of Leader Effectiveness”, The Leadership Quarterly 15, 537‐550.
Ferris, G. R., H. M. Berkson, D. M. Kaplan, D. C. Gilmore, M. R. Buckley, W. A. Hochwarter, et al
(1999), “Development and Initial Validation of the Political Skill Inventory”, Chicago: Paper Pre‐
sented at the 59th Annual National Meeting of the Academy of Management.
Page 924
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
896
Ferris, G. R., P. L. Perrewe´, W. P. Anthony, ve D. C. Gilmore (2000), “Political Skill at Work”, Organ‐
izational Dynamics, 28, 25‐37.
Ferris, G. R., L. A. Witt, ve W. A. Hochwarter (2001), “Interaction of Social Skill and General Mental
Ability on Job Performance and Salary”, Journal of Applied Psychology, 86(6), 1075‐1082.
Ferris, G.R., W. P. Anthony, R. W. Kolodinsky, D. C. Gilmore, ve M. G. Harvey (2002), “Development
of Political Skill”, Ed. C. Wankel, ve R. DeFillippi, Research in Management Education and Devel‐
opment, Rethinking Management Education, Greenwich, CT: Information Age, 1, 3‐25.
Ferris, G.R., S. L. Davidson, ve P. L. Perrewe (2005a), Political Skill at Work: Impact on Work Effec‐
tiveness,
Mountain View, CA: Davis: Black Publishing.
Ferris, G.R., D. C. Tredway, R. W. Kolodinsky, W. A. Hochwarter, C. J. Kacmar, C. Douglas, ve D. D.
Frink (2005b), “Development and Validation of the Political Skill Inventory”, Journal of Manage‐
ment, 31, 126‐152.
Ferris, G.R., G. Blickle, P. B. Schneider, J. Kramer, I. Zettler, J. Solga, D. Noethen, ve J. A. Meurs
(2008), “Political Skill Construct and Criterion‐related Validation: A Two‐study Investigation”,
Journal of Managerial Psychology, 23(7), 744‐771.
Mayes, B. T. ve B. W. Allen (1977), “Toward a Definition of Organizational Politics”, Academy of
Management Review, 2, 672‐678.
Meurs, J. (2008), “The Dispositional and Learned Behavior Prediction of Political Skill Dimensions and
How Political Skill Affects the Stress Process”, Florida State University, Yayınlanmamış Doktora
Tezi.
Mintzberg, H. (1983), Power in and Around Organizatons, Englewood Cliffs, NJ: Prentice‐Hall.
Mintzberg, H. (1985), “The Organization as Political Arena”, Journal of Management Studies, 22,
133‐154.
Treadway, D.C., W. A. Hochwarter, G. R. Ferris, C. J. Kacmar, C. Douglas, A. P. Ammeter, ve M. R.
Buckley (2004), “Leader Political Skill and Employee Reactions”, The Leadership Quarterly, 15,
493‐513.
Treadway, D.C., W. A. Hochwarter, C. Kacmar, ve G. R. Ferris (2005), “Political Will, Political Skill, and
Political Behavior”, Journal of Organizational Behavior, 26, 229‐245.
17. ULUSAL
YÖNETİM VE ORGANİZASYON
KONGRESİ
BİLDİRİLER KİTABI
Yayına Hazırlayanlar
Prof. Dr. Ömer TORLAK
Yrd. Doç. Dr. Erkan ERDEMİR
Yrd. Doç. Dr. Özlem UZUN
Yrd. Doç. Dr. Sıtkı ÇORBACIOĞLU
Düzenleyen
ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ
İŞLETME BÖLÜMÜ
21‐23 MAYIS 2009
ESKİŞEHİR
Page 2
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları No: 162
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’ne
aittir. Bütün hakları saklıdır.
Kitabın tümü ya da bölümü/bölümleri Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nin
yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da diğer yollarla basılamaz,
çoğaltılamaz ve dağıtılamaz.
Copyright 2009 by Eskisehir Osmangazi University. All rights reserved.
No part of this book may be printed, reproduced or distributed by any
electronical, optical, mechanical or other means without the written
permission of Eskisehir Osmangazi University.
Kapak Düzeni:
Cemalettin YILDIZ
Tasarım‐Dizgi:
Erkan ERDEMİR
ISBN
978‐975‐7936‐64‐0
1. Baskı
Kahraman Neşriyat Ofset San. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12084)
Yüzyıl Mah. Matbaacılar Cad. Atahan No: 34 K: 4
Bağcılar/İstanbul (0‐212) 629 00 01
2009
Page 462
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
434
2.Yöntem
Derinlemesine betimleme yöntemi ile Taylor’un bilimsel yönetimin ilkeleri kitabındaki me‐
tinler incelenerek diğer görüş ve düşünceler dönemin olay ve olguları paralelinde irdelen‐
miştir.
3. Katkı
Taylor’un kârlılık ve verimlilik üzerine kurulu sistemi işletmecilikte ‘modern’ bir sürecin
orijinidir. Çünkü endüstrileşmenin bu ‘doğum ağrıları’ modern tıp, modern sanat ve mo‐
dern sporda olduğu gibi modern işletmecilikte ve birçok mesleki alanda karşımıza çıkmak‐
tadır. Bir makina mühendisi olan ve 1911’de yayımladığı kitabında işlerin sistemliliği, işçi‐
nin maksimum yetenekte çalışması, çalışanın ürettiğine göre ödüllendirilmesi, işlerin ölçme
ve değerlemeye tabi tutulması, işin en iyi sonuçlarını almak için sürekli eğitimi ‘fabrika
düzeni’ içinde tasarlaması Taylor yönteminin temel unsurlarıdır. Bu ritmik sistemde çalış‐
ma, baş ile eli diyalektik özelliğe bağlar. Bundan dolayı çalışma baş ile eli birleştirerek şir‐
ketlerde parçalara ayırır. Taylor, rule‐of‐thumb diyerek özelliğini ve işlevini kaybetmiş bir
döngünün ya da sürecin doğal olarak inişe geçeceğini, entropiye uğrayacağını anlatmakta‐
dır. Dahası, baş ve elin bir fabrika düzeninde uygulamaya yansımalarını tanıtlar. Çünkü
Taylor bir bilim adamı değil, uygulamacı olarak işlerin el yordamı ve duyular yoluyla içeriği‐
nin ya da görüngüsünün karşıtı şeklinde modernitenin markajında ölçümlemeye yönelmiş‐
tir. Doğaldır ki Taylor’un bir mühendis olması ölçmeye dayalı bir normu keşfetmesinde bu
ayrıcalıklı durumu kendisine çekip alması için sağlam bir gerekçedir. İşletmecilikte olduğu
gibi tıp biliminde de meslekten olmayanların mesleğe yaptıkları bu tür katkılar yadsınamaz.
Çünkü bir meslekte ana itki, meslekten olmayanların yaptıkları katkılar ile ortaya çıkar.
Sözgelimi tıp biliminde anestezi, 16.yüzyılda tarihe Fransız cerrah olarak geçen Ambrosse
Pare tarafından uygulandı. Kanamayı durdurmak için büyük damarları bağlayan bir bağ
bulması onun bir ‘berber çırağı’ olarak yaptıklarını inkâra bizleri sürüklememelidir. Benzer
şekilde müzikteki ses tınısını veren Perküsyon ise vücuda parmaklarla özel şekillerde vura‐
rak alınan sese göre organ ve boşlukların durumunu muayeneyi gerektirir ki bunun da bir
şarap mahzeninde varillere vurarak çıkan sese göre doluluk oranlarının belirlenmesi ile
ortaya çıktığını söylemek gerekir. Aslında bu gibi paraprofesyonel (meslekten olmayan)
örnekler çok fazladır.
Kuşkusuz bir entropi sürecinde aşınma ve çözülme “üst üste binme” ile çizgisel tarihin
doğal sonucunu yansıtır nitelikte ele alınmalıdır. Çünkü bu birleştirici unsur, gözün hareketi
ve bakışımlılığı hareket ve zamanın doğrusal koordinatlarında mekanik ve rasyonel uyum‐
da eriterek ilkeli bir düzeni inşa edici niteliktedir. İşçilerin çabalarını en yüksek seviyeye
çıkarmaya özendirmek için parça başı ödeme planı önermek ve kronometre kullanarak işin
çeşitli unsurlarını zamana bağlamak Taylor’un ileride yöntem haline geleceğini bilmeden;
ancak, zihinsel olarak kavradığı ilkeli bir adımıdır. Bütün bunlar hareket ve zamanı belirli bir
ölçme derecesine indirger. Bu ölçümleme sisteminde ‘…kadar büyüklüğünde’, ‘…kadar
uzunluğunda’, ‘…kadar ağırlığında’ gibi bir söylem, görüngüyü dıştalayıp çokluk içindeki
nicel olguların devreye girmesi anlamını taşır. Modern tıbbı belirgin kılan bu söylem kipi
19.yüzyılın başında hekimlerin “neyiniz var?” sorusunu “nereniz ağrıyor?” sorusuna dönüş‐
türen kapsamlı bir gerekçedir. Bu durum hastanın hikâyesini dinlemeyi, belirli bir sempto‐
mun ‘görünür’ gerçekliğinde aramaya dönüştürmüştür. O halde işletmecilik perspektifin‐
den değerlendirdiğimizde Taylor’da bakış şekil değiştirmiştir. Taylor bakışımın şekil değişti‐
rişini 1912’de Philadelphia’da Midvale Steel Company’de ustabaşı olduğunda kavramıştı.
Bu kavrama yöntemi üzerine önem atfetmek gerekir. Ancak el ile yapılan bazı işler kendi
içinde alt bölümlere ayrılmakta ve fabrika zeminine dayalı hiyerarşiler yaratmaktadır. El ile
Page 463
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
435
makina arasındaki ergonominin ölçümlenebilir ve hesaplanabilirliği yönetimde bilimsel
düşüncenin temel noktasıdır. Çünkü görüngü yerini ölçüm egzersizlerine bırakmıştır.
Frederick W. Taylor (1856–1915) 1870’lerin başında küçük bir makina yapım atölyesinde
çırak olarak işe başlayıp ustabaşı olduğunda gözlemin ne derece anlamlı olduğunu
deneyimlemişti. Bu deneyimin özünde verili hale getirilmiş hareket ve zamanın nicel ölçüt‐
leri vardır. Doğal olarak bu deneyim Taylor’u işçileri çalıştırmanın ve coşkulandırmanın
zorluğunu algılayabilecek kadar iyi bir nicel gözlemci olmaya yöneltti. Taylor’un dile getir‐
dikleri başlı başına yönteminin ağırlık merkezini ortaya koymakta ve belirlenimci tasnifini
vurgulamaktadır: “Doğal eğilimleriyle enerjik bir adam birkaç gün tembel birisiyle yanyana
çalıştığında şu mantığı kabul eder: Tembel herif ancak yarım kadar çalışıp benimle aynı
parayı alıyorsa niçin çok çalışayım?”. Cümlede geçen ‘tembel herif’(mindless) kavramı
anahtar bir sözcüktür. Kuşkusuz İngilizce’de mindless kavramını ahmak ya da sersem keli‐
meleriyle de Türkçe’ye çevirmek mümkün. Oysa Taylor, “tembel herif” demekle eril yapıyı
vurgulayarak fabrika düzenindeki montaj çalışanlarına atıf yapmaktadır. Ancak Taylor’un
sorguladığı sadece bir fabrika düzenindeki eril zihniyet değil, iş ve çalışmanın tarihsel süreci
boyunca kendisine atfedilen doğasındaki kesintisizliğe olan inancının aşınma ve çözülme‐
siyle erilliğin doğasında kavradığı kesintidir. Taylor zihninden geçirdiklerini çalışanlarında
tasarlamak istediğinden kitabına hareket ve zaman etütlerini iki kilit kavramda yansıttı:
İnisiyatif (initiative) ve güdü (incentive). Bilimsel yönetimi adım adım yöntem haline geti‐
ren bu iki kavram gerçekten de birbirine eşlik eder niteliktedir. İşçilere hareket ve zaman
serilerini uygulayarak onların iş görevlerini tanımlamak, doğru işçileri seçmek, işçileri sis‐
tem içinde rasyonel uyumda tutmak için güdülemek, işçiler tarafından sabotaj ya da komp‐
lo gibi eğilimlerin ortaya çıkacağını varsayarak (hesap ederek) bölümleri alt bölümlere
ayırıp gözetim ve denetim altında tutarak onları “sistematik asker” haline getirmek. Ancak
Taylor’un emek ve sermayeyi barıştırmayı taahhüt ettiğinde kendisini ‘şarlatanlık’ ile fişle‐
yenlerin geniş bir kitleyi oluşturduğunu söylemek gerekir. Bu gerçek bir trajedidir. Özellikle
1912’de Watertown teçhizat deposunda işçileri tahrik eden söylemler toplu grevler ile
kızgınlığın boyutunun ne derece yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. 1880’de ABD’de
kurulan Amerikan Makina Mühendisleri Birliği’ndeki (ASME) konferanslar, seminerler ve
benzer etkinlikler yönetimin bilimselleşmesi yolunda atılan adımları ‘görünür’ hale getiren
örgütlenmelerdir. Tıbbın klinik tıp ile ‘görüneni’ okuyan uygulamaları yönetim biliminde
mühendislik normları ile ‘görünür’ hale gelmiştir. Dolayısıyla Taylor zihninden geçirdiklerini
çalışanlarında göremediği için kendisinde ortaya çıkan bu hayal kırıklığı, kendinde içselle‐
şen bu deruni tutku ve modernitenin zuhur edişi onu aralıksız çalışmaya iten dürtüsel bir
‘kuvve’dir.
4. Kapsam
Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 20. yüzyılın başında mühendislik normları ve tarihsel olguların
rasyonelliğinde bir daha geriye dönüşü olmayacak yol içinde doğdu. Bilimsel yönetim gibi
yönetim süreci ve bürokrasi yaklaşımları da sistemli kuramlardır. Çünkü sistemcilik hem
soyut hem de ilerletilemez yapıdadır. Bu soyut ve kapalı olanın kaynağında sistemli hale
geleni yakalamak yatar. Oysa tüm kavramların kendinde barındırdığı varsayılan bir ilk kav‐
ramdan gerçeğin tümünü olduğu kadar olanaklı şeyleri de içeren kavramlardan yola çıkıp
geri kalanı çıkarımlar yoluyla bu ilk kavramdan türetmek gerekir ki işte bu durumda karşı‐
mıza Bilimsel Yönetim Yaklaşımı çıkar. Bu tarzda bir “üst üste binme” olgusunu düşünme
gerekliği, yeni araştırma yolları açmak ve birçok toplumsal boyutu yoğunlaştıran bazı kav‐
ramlara ayrıcalık da tanımaktadır. O halde modernite olgusu kendi çevrimi içinde ve kendi‐
sine bağlı olmak kaydıyla diğer sistemleri türetir. Bu bağlamda olmak üzere Taylor okuma‐
Page 923
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
895
Söz konusu korelasyon, politik yetinin gelişmeye açık olduğu ve yöneticilik deneyimi ile
birlikte değişim gösterebileceği şeklinde yorumlanabilir.
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Çalışma kapsamında, Türk yazınında henüz araştırılmamış bir konu olan Politik Yeti kavra‐
mına ilişkin 2005 yılında Ferris, Treadway ve arkadaşları tarafından geliştirilen Politik Yeti
Envanteri’nin Türkçe’ye standardizasyonu gerçekleştirilmiştir. Standardizasyon çalışması
ile ölçeğin dilsel ve kültürel eşdeğerliliği sağlanmış ve sonrasında farklı sektörlerde faaliyet
gösteren 13’ü uluslararası 29 firmada, 155 çalışana uygulanmıştır. Anket uygulaması so‐
nunda ölçeğin güvenirlik analizi yapılmış ve yüksek güvenirliliğe sahip olduğu anlaşılmıştır.
Yapı geçerliliği ile ilgili olarak faktör analizi uygulanmıştır. Analiz sonuçları, Ferris, Treadway
vd. tarafından belirtilen 4 alt boyutla uyumlu şekilde, sorular uygun faktörlere dağılmıştır.
Her bir faktörün kendi içindeki güvenirlik değerleri, yeterli düzeydedir.
Katılımcıların yaş, cinsiyet ve eğitim düzeyi gibi demografik özellikleri politik yeti boyutları
ile anlamlı bir ilişkiye sahip değildir. Ancak ast sayıları ve aynı pozisyondaki deneyim süre‐
leri ile katılımcıların politik yetileri arasında bir ilişki gözlenmektedir. Elde edilen korelas‐
yonlar, politik yetinin yöneticilik deneyimi ile birlikte gelişebileceği şeklinde yorumlanabilir.
Örgütlerin politik özellikleri göz ardı edilmez bir gerçek olup, örgütsel amaçları gerçekleye‐
cek yöneticilerin belli özelliklere sahip olması beklenmektedir. Politik yeti, özellikle yöneti‐
cilerin sahip olması beklenen yetenekler arasında ifade edilmektedir. Türkçe’ye tercüme
edilen ve geçerlilik, güvenirliliği test edilen Politik Yeti Envanteri, Türk organizasyonları ve
yöneticileri açısından önemli bir değerleme aracı olabilecektir. Uluslararası literatürde
politik yetinin takım performansına (Ahearn, Ferris vd, 2005), çalışan reaksiyonlarına
(Treadway, Hochwarter vd., 2004), lider etkinliğine (Douglas vd., 2004), stres faktörlerine
(Meurs, 2008) ve iş çıktılarına (Brouer, 2007) etkisi gibi birçok konuyla ilişkisi incelenmiş ve
anlamlı sonuçlar elde edilmiştir. Türk yazınında henüz araştırılmamış bir kavram olan Poli‐
tik Yeti’nin yönetim‐organizasyon ve örgütsel davranış araştırmacılarının ilgisini çekmesi
umulmaktadır. Politik yetinin, bireysel ve kolektivist kültürlerde ne tür farklılıklar göstere‐
ceği bir araştırma konusu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca, Ferris, Davidson vd. (2005)
tarafından geliştirilebilir bir beceri olarak tanımlanan politik yetinin, Türk yöneticilerde
geliştirilmesi konusunda oluşturulacak eğitim programlarının, yönetim‐organizasyon ve
örgütsel davranış alanında pek çok bilimsel araştırmaya konu olması kaçınılmazdır.
KAYNAKÇA
Ahearn, K. K., G. R. Ferris, W. A. Hochwarter, C. Douglas, ve A. P. Ammeter (2004), “Leader Political
Skill and Team Performance”, Journal of Management, 30, 309‐327.
Ammeter, A. P., C. Douglas, W. L. Gardner, W. A. Hochwarter, ve G. R. Ferris (2002), “Toward a Po‐
litical Theory of Leadership”. The Leadership Quarterly, 13, 751‐796.
Brislin, R. (1980), “Translation and Content Analysis of Oral and Written Materials”. Ed. H. C. Trian‐
dis, J. W. Berry, 1980 Handbook of Cross‐Cultural Psychology, Boston: Allyn & Bacon, 389‐444.
Brouer, R. L. (2007), “The Role of Political Skill in the Leadership Process Work Outcomes Relation‐
ships”, Florida State University, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Bryman, A. ve D. Cramer (1997), Quantitative Data Analysis with SPSS for Windows, London:
Routledge.
Douglas, C. ve A. Ammeter (2004), “An Examination of Leader Political Skill and Its Effect on Ratings
of Leader Effectiveness”, The Leadership Quarterly 15, 537‐550.
Ferris, G. R., H. M. Berkson, D. M. Kaplan, D. C. Gilmore, M. R. Buckley, W. A. Hochwarter, et al
(1999), “Development and Initial Validation of the Political Skill Inventory”, Chicago: Paper Pre‐
sented at the 59th Annual National Meeting of the Academy of Management.
Page 924
17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi 21‐23 Mayıs 2009 Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü
896
Ferris, G. R., P. L. Perrewe´, W. P. Anthony, ve D. C. Gilmore (2000), “Political Skill at Work”, Organ‐
izational Dynamics, 28, 25‐37.
Ferris, G. R., L. A. Witt, ve W. A. Hochwarter (2001), “Interaction of Social Skill and General Mental
Ability on Job Performance and Salary”, Journal of Applied Psychology, 86(6), 1075‐1082.
Ferris, G.R., W. P. Anthony, R. W. Kolodinsky, D. C. Gilmore, ve M. G. Harvey (2002), “Development
of Political Skill”, Ed. C. Wankel, ve R. DeFillippi, Research in Management Education and Devel‐
opment, Rethinking Management Education, Greenwich, CT: Information Age, 1, 3‐25.
Ferris, G.R., S. L. Davidson, ve P. L. Perrewe (2005a), Political Skill at Work: Impact on Work Effec‐
tiveness,
Mountain View, CA: Davis: Black Publishing.
Ferris, G.R., D. C. Tredway, R. W. Kolodinsky, W. A. Hochwarter, C. J. Kacmar, C. Douglas, ve D. D.
Frink (2005b), “Development and Validation of the Political Skill Inventory”, Journal of Manage‐
ment, 31, 126‐152.
Ferris, G.R., G. Blickle, P. B. Schneider, J. Kramer, I. Zettler, J. Solga, D. Noethen, ve J. A. Meurs
(2008), “Political Skill Construct and Criterion‐related Validation: A Two‐study Investigation”,
Journal of Managerial Psychology, 23(7), 744‐771.
Mayes, B. T. ve B. W. Allen (1977), “Toward a Definition of Organizational Politics”, Academy of
Management Review, 2, 672‐678.
Meurs, J. (2008), “The Dispositional and Learned Behavior Prediction of Political Skill Dimensions and
How Political Skill Affects the Stress Process”, Florida State University, Yayınlanmamış Doktora
Tezi.
Mintzberg, H. (1983), Power in and Around Organizatons, Englewood Cliffs, NJ: Prentice‐Hall.
Mintzberg, H. (1985), “The Organization as Political Arena”, Journal of Management Studies, 22,
133‐154.
Treadway, D.C., W. A. Hochwarter, G. R. Ferris, C. J. Kacmar, C. Douglas, A. P. Ammeter, ve M. R.
Buckley (2004), “Leader Political Skill and Employee Reactions”, The Leadership Quarterly, 15,
493‐513.
Treadway, D.C., W. A. Hochwarter, C. Kacmar, ve G. R. Ferris (2005), “Political Will, Political Skill, and
Political Behavior”, Journal of Organizational Behavior, 26, 229‐245.
